Turizmden eğitime; uzaydan enerjiye… 36 maddelik ortak açıklama!
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Malezya ziyaretini tamamladı. Erdoğan’ın ziyareti çerçevesinde Malezya ve Türkiye tarafından 36 unsurluk ortak açıklama yapıldı. Malezya Başbakanı Enver İbrahim’in davetlisi olarak ülkeye resmi ziyaret gerçekleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, ikili alakaların derinleştirilmesi konusunda görüşmeler gerçekleştirdi, yeni bölgesel ve milletlerarası problemler hakkında görüş teatisinde bulundu.
Diplomatik ilgilerin 60. yıl dönümünü idrak eden Türkiye ve Malezya, siyasi ve diplomatik iş birliği, ticaret ve yatırım, helal sanayisi, eğitim ve halklar ortası bağlar, terörle çaba dâhil olmak üzere savunma ve güvenlik iş birliğinin yanı sıra, etraf, bilim ve teknoloji, teknik iş birliği ve enerji konularında iş birliği üzere kilit alanlarda diyalog sistemlerini daha da güçlendirme kararı aldı. Her iki taraf da son yıllarda iki ülke ortasında artan üst seviye etkileşimi memnuniyetle karşılarken, bakan düzeyinde çok sayıda görüş alışverişinde bulunuldu ve çeşitli seviyelerde diyaloğun sürdürülmesi teşvik edildi. Stratejik ikili gündemin belirlenmesi ve izlenmesinin yanı sıra bölgesel ve memleketler arası bahislerin gözden geçirilmesi için kilit bir forum olarak dışişleri bakanları seviyesinde Ortak Kurul Toplantısının (OKT) birincisinin uygun bir vakitte gerçekleştirilmesinde mutabık kalındı.
ANLAŞMALARIN GELİŞTİRİLMESİ KONUSUNDA MUTABAKAT
İkili iş birliğini daha da ağırlaştırma ve üst taşımaya yönelik taahhütlerin bir yansıması olarak her iki önder, önümüzdeki devirde ayrıntıları üzerinde karşılıklı olarak uzlaşılacak bir Yüksek Seviyeli Stratejik Kurul (YDSK) kurulması konusunda mutabık kaldı. İki ülke ortasındaki ticari ve ekonomik bağların dinamik ve tamamlayıcı niteliğinin altını çizen başkanlar, ikili ticaretin daha istikrarlı halde ele alınması gerektiğini vurguladı ve ikili mal ticaretinin büyümeye devam edeceğine olan itimatlarını tabir etti. Erdoğan ve İbrahim, 2015’te yürürlüğe giren Malezya-Türkiye Hür Ticaret Muahedesi’nin (MTSTA) oynadığı değerli rolü kabul etti. Ayrıyeten MTSTA’nın 2024 yılında hizmetler, yatırımlar ve e-ticareti de kapsayacak biçimde genişletilmesinden duydukları memnuniyeti lisana getirdi. İslam İşbirliği Teşkilatı (TPS-OIC) Üye Devletleri ile D-8 Tercihli Ticaret Mutabakatı (D-8 PTA) ortasında Tercihli Ticaret Sisteminin tam olarak işler hale getirilmesine olan bağlılıklarını yineleyen önderler, bu mutabakatların geliştirilmesi için iş birliği yapma konusunda mutabık kaldı.
ENERJİDE İŞ BİRLİĞİ
Özel kesimin ekonomik bağlantıların geliştirilmesindeki kritik rolünü kabul eden başkanlar, ticaret ve yatırım fırsatlarının genişletilmesi için işletmeler ortası iş birliğinin arttırılmasına tam dayanak verdiklerini söz etti. Bu çerçevede iki önder, Malezya Ulusal Ticaret ve Sanayi Odası (NCCIM) ile Türkiye Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ortasında ticari alışverişi artırmak ve sürdürülebilir ekonomik iş birliği için yeni fırsatları ortaya çıkarmak üzere Ortak İş Kurulu kurulmasına yönelik karşılıklı hazırlığı memnuniyetle karşıladı. Taraflar, teknik toplantı, ziyaret ve eğitimler üzere yollarla ziraî iş birliklerini güçlendirmeye yönelik isteklerini vurguladı. Başkanlar, sıhhat, tıp bilimi ve tıbbi ekipman üretimi alanında iş birliği fırsatlarını izleme niyetlerini yineledi. Güç güvenliğinin global gündemde kıymetli bir yer tuttuğunu kabul eden iki başkan, güç dönüşümü alanında iş birliği yapma gereksiniminin altını çizdi. Taraflar, hidrokarbonlar, yenilenebilir güç projeleri alanlarında iş birliği potansiyelini vurguladı, gelecekteki pak güç projelerinin gerçekleştirilmesi için hayati kıymet taşıyan kritik ham mineraller konusunda daha yakın diyaloğa muhtaçlık duyulduğunun altını çizdi. Erdoğan ve İbrahim ayrıyeten, güç güvenliği ve güç dönüşümü alanlarında pratik iş birliği yapmak hedefiyle programlar, projeler veya iş birliği faaliyetleri geliştirmede özel kesimin rolünü kabul ve teşvik etti. Taraflar, atık idaresi, geri dönüşüm teşebbüsleri ve döngüsel iktisatta bilgi alışverişini ve en güzel uygulamaları teşvik etmek için sıfır atık uygulamaları konusunda iş birliği yapmaya karar verdi. Taraflar, sıfır atık siyasetlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasında teknik kapasiteyi artırmayı ve en güzel uygulamaları paylaşmayı amaçlayacak.
SAVUNMA İŞ BİRLİĞİ
Liderler, sağlam yasal çerçeve ve devam eden Askeri Diyalog Toplantılarının desteklediği iki ülke ortasındaki savunma hususlarında yakın iş birliğinden dolayı takdirlerini lisana getirdi. Geçtiğimiz yıl savunma eserlerinin tedariki için hükümetten hükümete bir sistemin kurulması, savunma satın alımlarının kurumsallaştırılmasında değerli bir adım olarak kabul edildi. Söz konusu iş birliği, savunma bilimi, teknoloji ve sanayi alanlarında aktif iş birliğini vurgulayan çeşitli tedarik yollarıyla daha da ortaya konacak, böylelikle teknoloji transferi, ortak geliştirme ve üretim dahil olmak üzere yeni iş birliği alanlarının araştırılmasını kapsayan stratejik bir savunma ekosistemi oluşturulacak. Her iki taraf, savunma endüstrisinde bahse husus iş birliğinin sadece kabiliyetleri geliştirmekle kalmayacağını, ayrıyeten müşterek savunma ekosistemini de güçlendireceğine inancını vurguladı.
TURİZM
İki ülke ortasında turizm ve kültür alanındaki iş birliğinin değerini kabul eden Erdoğan ve İbrahim, daha fazla Türk ve Malezyalı turisti ülkelerine çekmek için uygun koşulların oluşturulmasını teşvik etti. Malezya ayrıyeten, “Visit Malaysia 2026” teşebbüsüyle temaslı olarak Türk gezginlerin Malezya’yı ziyaret etmelerini memnuniyetle karşıladı. İki taraf ayrıyeten turizme, halklar ortası temaslara ve ticari münasebetlere katkıda bulunmak hedefiyle sivil havacılık bahislerinde iş birliğini arttırmaya karar verdi.
EĞİTİM
Her iki önder, halklar ortası temas ve anlayışın geliştirilmesi maksadıyla yükseköğrenim kurumları ve araştırma enstitüleri ortasında burs ve değişim programlarının değerini vurguladı. Türkiye ve Malezya ortasında yükseköğretim alanında ortak komite kurulmasını desteklediklerini söz eden taraflar, ortaöğretim alanında iş birliğini geliştirmek hedefiyle okullar kurulmasına yönelik teşebbüsleri destekledi.
UZAY
Liderler, bilhassa yarı iletkenler, biyoteknoloji, yenilenebilir güç, uzay ve öteki ilgili alanlarda olmak üzere bilim, teknoloji ve inovasyonda daha derin iş birliğini teşvik etme kararlarını bir sefer daha teyit etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Enver İbrahim, iki ülke ortasında uzay bilimi, teknolojisi ve uygulamaları alanındaki iştirakin geniş bir potansiyele sahip olduğu konusunda mutabakata vardı. Malezya-Türkiye Ortak Uzaktan Algılama Mikro Uydu Geliştirme Programı’nın, her iki ülkenin uzay kabiliyetlerini geliştirmeyi amaçlayan stratejik değere sahip bir teşebbüs olduğu vurgulandı.
AFETLE MÜCADELE
Afet idaresinin kıymetini kabul eden taraflar, kayda kıymet bir dönüm noktası olarak Afet ve Acil Durum İdaresi Alanında Mutabakat Zaptı’nın imzalanmasını memnuniyetle karşıladı. Önderler, arama ve kurtarma alanında teknik eğitim ve uzman değişimi ile ortak insani yardım çalışmaları da dahil olmak üzere mutabakat zaptı kapsamındaki faaliyetleri uygulayarak bu alandaki iş birliğini güçlendirme konusunda mutabık kaldı.
SUÇLA ORTAK MÜCADELE
Taraflar ayrıyeten hudut ötesi kabahat örgütleriyle uğraşta iade süreçleri konusunda ikili iş birliğinin artırılmasının yanı sıra bilgi ve tecrübe paylaşımı dahil terörizmin her çeşidi ve tezahürüyle ve başta hudut ötesi ve örgütlü cürümler gelmek üzere hatayla çaba konusunda muahedeye vardı.
“YENİDEN ASYA”
Görüşmeler sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yine Asya Teşebbüsü doğrultusunda Türkiye’nin Asya ülkeleri ve bölgesel kurumlarla alakalarının daha da geliştirilmesine verdiği güçlü dayanağı yineledi. Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Erdoğan, Malezya’nın Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) 2025 Periyot Başkanlığını memnuniyetle karşılayarak Malezya’nın idaresinde ASEAN’ın ekonomik entegrasyon ve sürdürülebilirlik konusundaki bölgesel vizyonunu daha da ileriye taşıyacağına olan inancını lisana getirdi. Her iki önder de Türkiye-ASEAN Sektörel Diyalog Ortaklığıyla genişletilmiş iş birliği fırsatını memnuniyetle karşıladı.
Liderler, ASEAN-Türkiye Pratik İşbirliği Alanları (2024-2028) tarafından yönlendirilen mevcut teşebbüslere ait takviyelerini yineledi. Her iki taraf, ticaret ve yatırım, bilim ve teknoloji, turizm, besin ve tarım, afet idaresi, insan kaynaklarının geliştirilmesi, eğitim ve halklar ortası değişim üzere temel alanlarda kayda paha iş birliğini takdir etti. Türkiye’nin ASEAN’a verdiği dayanağı takdir eden Malezya, Türkiye’nin ASEAN prensipleri ve süreçleri tarafından yönlendirilen diyalog paydaşlığı başvurusunu memnuniyetle karşıladı.
Ayrıca Malezya, Türkiye’nin bölgesel savunma düzenekleriyle etkileşimini memnuniyetle karşıladı ve Türkiye’nin 2024-2027 ASEAN Savunma Bakanları Toplantısı Artı Uzmanlar Çalışma Kümesi (ADMM-Artı EWG) Gözlemcilik Programı müracaatına takviyesini yineledi. Taraflar Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı, D-8 üzere milletlerarası platformların yanı sıra kalkınma bankaları üzere çok taraflı çerçevelerde ortak çıkar alanlarındaki verimli iş birliğini sürdürme kararı aldı.
İKİ DEVLETLİ TAHLİLE DESTEK
Erdoğan ve İbrahim, çatışmalardan etkilenen bölgelerde barış, güvenlik ve insani yardımın teşvik edilmesi istikametindeki kararlılıklarını bir sefer daha teyit ederek Filistin Devleti’nin Birleşmiş Milletlerin tam üyesi olarak tanınmasına duyulan acil gereksinimi vurguladı ve bunun, Filistin-İsrail ihtilafının adil ve kalıcı bir tahlile kavuşturulması için hayati değer taşıdığını belirtti. Başkanlar, memleketler arası topluma, milletlerarası hukuka ve ilgili BM kararlarına uyma davetinde bulunarak 1967 öncesi hudutları temelinde Filistin’in başşehri Doğu Kudüs olan iki devletli tahlili desteklediklerini bir defa daha teyit etti. Bölgede sürdürülebilir barış ve istikrarın sağlanması için tüm tarafları manalı diyalog ve iş birliğine çağıran taraflar, memleketler arası toplumun Gazze’deki tekrar inşa gayretlerine katkıda bulunması gerektiğini vurguladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Enver İbrahim, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (İİT) prensip ve hedeflerine bağlılıklarını kesin surette teyit etti ve İİT’nin ortak çıkarlarını muhafaza ve kollamanın yanı sıra, başta yasa dışı işgalci rejimin Filistin halkına yaşattığı acıların azaltılması olmak üzere, İslam ümmetinin karşı karşıya bulunduğu acil meselelerin ortaklaşa ele alınması için üye devletlerin eforlarını birleştirmesi konusundaki ortak kararlılıklarını vurguladı.
SİBER GÜVENLİK, İSLAMOFOBİ, BÖLGESEL VE MİLLETLERARASI GİRİŞİMLER
İki ülkenin İslam İşbirliği Teşkilatı – Bilgisayar Acil Müdahale Takımı (OIC-CERT) üyesi olduğunu dikkate alan iki başkan, emniyetli siber güvenlik önlemleriyle desteklenen dijital ekosistemlerin dönüşümünü hızlandırmaya yönelik ortak uğraşları araştırma potansiyelini kabul etti.
Liderler, Gelişen Sekiz Ülke (D-8) Teşkilatı kapsamında iştirakleri ileriye götürme ve ekonomik kalkınma iş birliğini geliştirme konusundaki sarsılmaz kararlılıklarını tabir etti ve Azerbaycan’ın D-8’e iştirakini memnuniyetle karşıladı.
İslam’a yönelik nefretin ele alınmasında iş birliğinin sürdürülmesinin ehemmiyetini vurgulayan başkanlar, memleketler arası toplumu dezenformasyon, yabancı düşmanlığı, ırkçılık ve nefret telaffuzuna karşı kararlı bir formda harekete geçmeye çağırdı.
Liderler, 2025 yılında Malezya’nın ASEAN periyot başkanlığı altında yapılacak toplantılar ve her yıl düzenlenen global bir toplantı olan Antalya Diplomasi Forumu (ADF2025) üzere her iki ülke tarafından bölgesel ve milletlerarası seviyede başlatılan teşebbüslerin değerinin altını çizdi.
ERDOĞAN, ENVER İBRAHİM’İ TÜRKİYE’YE DAVET ETTİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendisine ve heyetine gösterilen sıcak karşılama ve cömert misafirperverlik için Başbakan Enver İbrahim’e içten şükran ve takdirlerini söz etti. Erdoğan, İbrahim’i Türkiye’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirmesi için davet etti. Ziyaret tarihi diplomatik kanallar aracılığıyla belirlenecek.
