İran’da rejim çökerse ne olur? Hangi senaryolar masada?

İsrail-İran ortasındaki savaş, Tahran’da rejim değişikliği senaryolarını gündeme taşıdı.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu açık açık, “Hamaney’in vefatı savaşı bitirir.” diyor.

Savunma Bakanı Katz da Hamaney’e “Sonun Saddam üzere olur.” tehdidinde bulundu.

Washington yönetimiyse bu maksada aralı. 

Aslında Netanyahu, öncelikli amaçlarının İran’ın nükleer kapasitesini yok etmek olduğunu söylüyordu. Fakat Tel Aviv, son günlerde amaçlarında İran’da rejim değişikliği olduğuna yönelik bildiriler veriyor.

HANGİ SENARYOLAR MASADA?

İngiliz Guardian gazetesinden Patrick Wintour, “Bir iç çöküş mü, bir yıkım mı yoksa bir geçiş mi: İran’da rejim değişikliği nasıl görünürdü?” başlıklı makalede bu olasılıkları kaleme aldı.

Wintour, “Köklü bir otoriter rejimin devrilmesi bastırılmış ve öngörülemeyen güçlerin özgür kalmasına yol açar.” tabirini kullanıyor.

Guardian müellifine nazaran muhtemel bir çöküş senaryosu, vakit zaman rejimle çatışma yaşayan etnik kümeler için fırsat yaratabilir ve birtakım kümeler İran toprakları üzerinde hak sav edebilir.

DARBE TEŞEBBÜSÜ OLUR MU?

Wintour, mümkün bir darbe teşebbüsünü de gündeme taşıdı. İhtilal Muhafızları’nın kilit takımlarının birçok öldürülmüş olsa da İran’da rejimin siyasetlerinden rahatsız birtakım subayların darbe teşebbüsünde bulunabileceğini öne sürdü.

Ancak bu türlü bir yapının daha özgürlükçü bir rejim garantisi manasına gelmediğini de vurguladı. Wintour, kulislerde bir acil durum hükümeti söylentilerinin dolaştığını da yazdı.

Bunun içinde İran’ın eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve eski Meclis Lideri Ali Laricani’nin yer alabileceğini belirtti.

Guardian müellifine nazaran tam manasıyla bir siyasi çöküş yaşanması durumunda, Konutun Hapishanesi’ndeki siyasi mahkumlar ortasından İran’ın idaresini devralabilecek bir isim de önder olarak çıkabilir.

Yazar, 2011 yılından bu yana mesken mahpusunda tutulan eski başbakan Mir Hüseyin Musevi ile eşinin özgür bırakılması ihtimalini de hatırlatıyor.

“BATININ BİR HAZIRLIĞI YOK”

Makalede, Kanada’daki G7 Zirvesi’nde Avrupa ülkeleri ortasında İran’da rejim değişikliği fikrine dair derin bir görüş ayrılığı yaşandığına da dikkat çekildi.

Bu bahiste Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un, “Rejimi rastgele bir plan olmadan değiştirmek stratejik bir yanılgı olur.” kelamlarına vurgu yapıldı.

Irak örneği veren Macron; İran’da misal bir durumun yaşanmasının kaosa yol açacağını söyledi. rejim değişikliğinin lakin halkın iradesiyle gerçekleşmesi gerektiğini belirtti.

Almanya Başbakanı Friedrich Merz’se Macron’un karşısında yer alarak; “Molla rejimi ataklarıyla dünyaya vefat ve yıkım getirdi. Bu, İsrail’in hepimiz için yaptığı kirli iş.” diyerek İsrail’e dayanak verdi.

Wintour’a nazaran Batı’nın İran’da rejimin çökmesinden sonraki sürece dair bir hazırlığı bulunmuyor.