Bakan Şimşek: Trump’ın kararı Türkiye için muazzam bir avantaj
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, katıldığı canlı yayında ABD temaslarını ve gündemdeki son gelişmeleri kıymetlendirdi.
İlk olarak ABD temaslarına ait konuşan Bakan Şimşek, “Küresel belirsizlikler var, buna karşı Türkiye’nin dayanıklılığı soruldu. Katıldığımız resmi toplantılarda konuşma ortasında en çok geçen sözcük, belirsizlik oldu. Belirsizlik sözcüğünün birinci kere bu kadar yaygın kullanıldığını gördüm” sözlerini kullandı.
Türkiye’nin uyguladığı iktisat programa çok güçlü bir dayanak olduğuna dikkat çeken Şimşek, “Bizim gündemimiz vatandaşın gündemi, hayat pahalılığıyla çaba ve yapısal dönüşüm. Özetle bir taraftan yapısal dönüşüm bir taraftan da dezenflasyon programı. Telaş daha çok program devam eder mi? noktasında. O bahiste zerre kadar tereddüt yok. Siyasi dayanak de yüksek” dedi.
Bakan Şimşek ayrıca “Dış talepteki zayıflık ve petrol fiyatlarındaki düşüş dezenflasyonist. Enflasyon gayeleri konusnda başımızda hiçbir tereddüt yok” biçiminde konuştu.
ABD’nin tarifelerine ait konuşan Şimşek, “ABD yüzde 10 gümrük vergisiyle bizi en avantajlı ülkelere çıkardı. Türkiye’nin yeni ABD idaresiyle her düzeyde diyalogumuz çok güçlü. ABD ile biz 3-4 ana başlıkta çok düzgün noktaya geldik. Güç, savunma sanayii, yapay zeka” dedi.
Bakan Şimşek’in açıklamalarından satır başları:
Gittiğimiz toplantılar G-20 toplantılarını da içeriyordu. Epeyce verimli geçti. New York’ta kredi derecelendirme kuruluşlarının zirve yöneticileriyle bir ortaya geldi. Üç kuruluşla birer saatlik ağır toplantı yaptık. Yatırımcılarla da bir ortaya geldik. New York hayli verimli geçti. Sonrasında Washington’a geçtik. New York dahil olmak üzere 60’a yakın toplantı. 7-8 global yatırım konferansında konuşma fırsatı bulduk.
Arkadaşlarım bana verdiği bilgiye nazaran 2 bine yakın bireye ulaştık.
Yatırımcılarla toplantılar dört başlıkta toplanabilir. Birincisi içerideki gelişmelere karşı programın dayanıklılığı. Bir taraftan yapısal dönüşüm, bir taraftan da dezenflasyon bahisleri ele aldık. Programa siyasi takviye epey yüksek.
“BELİRSİZLİK SÖZCÜĞÜNÜ BİRİNCİ KERE BU KADAR YAYGIN”
Küresel belirsizlikler var, buna karşı Türkiye’nin dayanıklılığı soruldu. Katıldığımız resmi toplantılarda konuşma ortasında en çok geçen sözcük, belirsizlik oldu. Belirsizlik sözcüğünün birinci defa bu kadar yaygın kullanıldığını gördüm. Belirsizlik demek büyümenin yavaşlayacağı beklentisini de içeriyor. Global büyüme muhtemelen artık yüzde 3’ün altına düşecek. Global büyüme düştüğü vakit riskli varlıklardan çıkış oluyor. Bizim üzere ülkelerde risk iştahındaki azalma fon çıkışını tetikliyor. Bunu esasen yaşadık. Yabancıların iç borç stokundaki hissesi yarı yarıya azaldı. Türkiye büyümek için dış talebe daha az bağımlı. Türkiye iktisadını sürükleyen faktör net dış talep değildir, daha çok iç talep ve yatırımdır. Bu bizi global belirsizliğe karşı izafi olarak daha sağlam kılıyor. Süreksiz olarak büyüme yavaşlasa da orta-uzun vadede perspektif güçlü.
“TARİFELER TÜRKİYE İÇİN AVANTAJ”
Türkiye’nin ihracatının büyük kısmı kural bazlı ve coğrafik olarak yakın ülkelere gidiyor. Ortalık yatıştığı vakit hangi ülkelerin avantajlı-dezavantajlı olduğuna bakacaklar. ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı ek tarife yüzde 10. Türkiye o açıdan da avantajlı. Kırılma anında Türkiye’ye fiyattan bağımsız olarak talep gelecektir, geliyor da duyuyoruz. Asyalı ülkelerden Türkiye’ye yatırım da gelecektir. Bu bahiste görüşmeler de var. Global korumacılığa karşı en büyük ilaç bölgesel entegrasyondur. AB ile entegrasyon güçlenebilir. Balkan ülkeleriyle aslında var. Fon çıkışından bir ölçü daha fazla etkilenmiş olabiliriz, ortalık yatıştığında önemli avantajları olduğu ortaya çıkacak.
“ENFLASYONLA İLGİLİ BAŞIMIZDA TEREDDÜT YOK”
Düşen emtia fiyatları da Türkiye açısından inanılmaz olumlu tesirlere sahip. Hem enflasyonu hem cari açığı aşağı çeken niteliğe sahip. Tüm bu gelişmelerin Türkiye’nin makroekonomik programına tesiri soruldu. Enflasyon nette TCMB’nin gaye patikasında gerçekleşecek. Beklentilerde sonlu kötüleşme var, lirada kayıp var ancak petrol fiyatlarında düşüş net formda dezenflasyonist. Program da reaksiyon verdi ve finansal şartlar sıkılaştırıldı. Finansal şartlar enflasyonu aşağı çekecek. Enflasyonla ilgili başımızda rastgele bir tereddüt yok.
“BÜYÜMEDE BİR YAVAŞLAMA OLACAK”
Büyüme ile ilgili alışılmış bir yavaşlama kelam konusu olacak. Arz istikametli önlemler alacağız, alıyoruz. Bütçede üretkenliği ve verimliliği artıracak alanlara kaynakları kaydıracağız. Bu süreç devam edecek. YTAK üzerinden tahminen de çok daha güçlü bir biçimde destekleyeceğiz. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın açıkladığı HIT-30 programı var, buna ilgi yüksek, onu da güçlendireceğiz. Özetle yatırım ayağını çok güçlü bir formda destekleyeceğiz. Ben global çalkantıların getirdiği fırsatları değerlendiriyorum.
“CARİ AÇIK ÖNGÖRDÜĞÜMÜZDEN DAHA DÜŞÜK OLACAK”
Reeskont kredilerinde ek çalışmalar yapacağız. Güçte dönüşümü hızlandıracak değerli ıslahat çalışması TBMM’de. Güçte dışa bağımlığı azaltmak bizim için kıymetli. Umarım Rusya-Ukrayna süreci de hızlanır da nükleer santralimizde de hızlanırız, zira bu da yaptırımlardan etkileniyor. Sayılara girmeyeceğim. Biz her değişiklikte sayı değişikliğine gitmeyiz. Cari açık programda öngördüğümüzden daha düşük olacak. Petrol bu türlü kalırsa cari açık 7-8 milyar dolar düşecek. Euro/doların 1,10’un üzerine çıkması cari açığı 4 milyar dolar güzelleştirecek. Böylelikle ulusal gelirin yüzde 1’i kadar güzelleşme olacak.
“HARCAMALARDA FRENE BASMIŞ DURUMDAYIZ”
Bütçede harcama disiplinini güçlü bir halde devam ettireceğiz. Harcamalarda frene basmış durumdayız. Özellikle cari ve esnek harcamalarda. Harcama disiplininde başımızda tereddüt yok, fakat iktisatta yavaşlama olursa gelir ayağında zafiyet olabilir. Borcumuzun ulusal gelire oranı yüzde 25. Bize benzeri ülkelerde ortalama yüzde 70’in üzerinde.
“AVRUPA’NIN TÜRKİYE’YE MUHTAÇLIĞI VAR”
Bize en çok sorulan soruların başında ABD ve AB ile münasebetler geldi. 6 yılın akabinde birinci kere Yüksek Seviyeli Ekonomik Diyalog toplantısı yaptık Brüksel’de. Türkiye-AB entegrasyonunu nasıl hızlandırabileceğimizi konuştuk. Finans ve iş etraflarıyla de diyalog toplantısı yaptık. Bunların ana teması Avrupa’nın Türkiye’ye gereksinimi var.
Siyasi gelişmeler ne olursa olsun. Biz carry konumuyla ilgilenmiyoruz. Bu program sırtını portföy girişlerine dayalı değildir. Bu program fiyat istikrarını sağlayarak, yapısal dönüşüm üzerinden global yatırımı cezbedecek bir programdır. Bizim emelimiz Türkiye’nin dönüşümünü sağlamak. Carry trade çekmek üzere bir uğraşımız olmayacak.
AB ile ekonomik entegrasyonda sorun görmüyoruz. AB üyeliğiyle ilgili durum siyasi saiklerle uzamış durumda. Burada sorun AB, sorun biz değiliz. Fasılların açılması bloke edildi. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi hem AB’nin hem Türkiye’nin faydasına. Birçok hususta bize muhtaçlıklar var.
“TÜRKİYE İÇİN BÜYÜK FIRSAT VAR”
ABD ile bağlara gelirsek. ABD yüzde 10 gümrük vergisiyle bizi en avantajlı ülkelere çıkardı. Türkiye’nin yeni ABD idaresiyle her düzeyde diyalogumuz çok güçlü. ABD ile biz 3-4 ana başlıkta çok düzgün noktaya geldik. Güç, savunma sanayii, yapay zeka. ABD’nin önde gelen teknoloji firmalarının zirve yöneticileriyle de bir ortaya geldik. Türkiye yapay zeka hazırlık endeksinde kendisine misal ülkelerin ilerisinde, fakat gelişmiş ülkelerden geride. Türk Telekom’da müddet seneye doluyor. Biz bu süreyi uzatacağız. ABD ile ticaret hacmini üçe katlamak istiyoruz. İşte biz bunun altyapısını oluşturmaya çalışıyoruz. Rusya-Ukrayna savaşı sona ererse Türkiye için büyük fırsatlar var. Yatırımcıların kaygılandığı konu, Asya’nın satamadığı eserlerin Türkiye’ye satılabileceği konusu.
“REZERV KAYBININ YÜZDE 58’İ DIŞ KAYNAKLI”
Brüt rezervlerimiz 2023’ün ortalarında 98 milyar dolardı. Türkiye çok yol kat etti. 140 milyar doların üzerinde brüt rezerv var. Alışılmış ki bir rezerv kaybı kelam konusu. Fakat net rezervde de artıdayız. Zira bu rezervleri içerdeki portföy tercihleri ve yurtdışı portföy yatırım kaynaklı biriktirdik.
Rezerv kaybının yüzde 58’i dış kaynaklı. 19 Mart sonrası da çıkış var. Sonrasında da çıkış var. Lakin bu son bir haftadır büyük oranda durdu. Hane halkımız birinci kere programa itimadın bir göstergesi olarak bu çıkışa ilgi göstermedi.
Bu rezerv bankacılık sisteminde duruyor. Vatandaşımızın talebi yüzde 7-8 civarı. Çok hudutlu oldu. Banknot talebi çok yüksekti. Şu anda tam aksisi var, banknot arzı yüksek. Şu anda bir sorun yok zira dezenflasyon sürecinde bir sorun görmüyoruz.
“KUR SİYASETİ, TCMB’NİN YÖNETTİĞİ BİR ALAN”
Programa ait soru işareti yok, dezenflasyonda sorun görmüyoruz. Şartlar TCMB’nin kuru değerli ölçüde yönettiği bir süreç gerektiriyor.
Rezerv siyaseti da kur siyaseti da, TCMB’nin yönettiği bir alan. Yanlışsız iş yapıyorlar zira biz programı önceliklendirdik. Enflasyonun düşüşünün devamı için TCMB gerçek adımlar attı. Şu anda TL için piyasa Merkez’e gelmek zorunda. Faiz artırarak finansal şartları zorlaştırdı.
“TÜRKİYE’NİN KAYNAK SORUNU YOK”
Rezerv iç ve dış şoklara karşı bir tampon niteliği görüyor. Önümüzdeki devirde cari açık azalacak, direkt yatırımlar artacak. Kalkınma bankalarıyla görüştüm, önümüzdeki 3 yıl 40 milyar doların üzerinde 10 yıl ve daha uzun vadeli düşük maliyetli imkanlar sağlanacak. Türkiye’nin şu anda bir kaynak sorunu yok. Bizim bakış açımız şu. Kazanan herkes kazandığı ölçüde vergi vermeli. Önceliğimiz bir taraftan bütçe istikrarlarını güzelleştirmek bir taraftan da dezenflasyonu sağlamak.
200’ün üzerinde banknot konusu Merkez Bankası’nın konusu, onlara girmek istemiyorum.
BEYANNAME SAYISI 5 MİLYONU AŞTI
Gelir yönetimindeki arkadaşlarımız muazzam bir gayret içerisindeler. 36 binin üzerinde çalışanımız, kayıt dışılıkla uğraşta hiçbir devir olmadıkları kadar sahadalar.
2024 yılında 2,3 milyon yoklama yapıldı. 425 bin kiralık konuta fiziken gidildi. Bütün bu eforlar sonuç veriyor. Birinci sefer beyanname sayısı 5 milyonu aştı. Hasebiyle biz alanda olacağız.
Biz hasılat kontrolünü getirdik. Geçen sene yapılan bir düzenleme ile ek bir yetki aldık. 2025’te bu tespitleri doruğa çıkartacağız. Tespit edilen hasılat çerçevesinde onun altında bir beyanı uygun görmeyeceğiz.
İlave yapay zeka algoritmaları geliştiriyoruz.
Kurumlar vergisinde de tıpkı büyümeyi bekliyor muyuz? 2024’te kira, fiyat üzere alanlarda beyanname sayısı, 2025’te verilen beyanname sayısı 2 milyon 840 bin oldu, geçen sene ve 2023’te daha düşüktü. Bu süratle gidersek iki kattan fazla beyanname sayısı artmış olacak. 473 bin mükellef bu sene birinci kere beyanname verdi. Matrah yüzde 115 artmış. Beyanname sayısının 5 milyonun hayli üzerine çıkması kelam konusu.
“KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNİ 1-2 GÜN UZATABİLİRİZ”
Kurumlar vergisi beyannamesinin 30 Nisan olduğu bir yıl öncesinden belirli. Bütün bilgiler elektronik ortamda. Ona karşın natürel ki uzatma talepleri daima oluyor. Bu tarafta oldukça bir talep var. Ben genelde arkadaşların teknik görüşüne hürmet duyarım. GİB liderimizle görüşeceğim. Gerekirse bir iki gün uzatırız. Lakin temel odaklanmamız gereken bahis şu. Türkiye’de herekes kazandığı oranda vergi vermek durumundadır. Biz kayıt dışıyla çaba ederek verginin tabanını genişletmeyi hedefliyoruz.
Dünyada kayıt dışının sıfır olduğu bir ülke yok. Lakin bizde yüksek. Biz kayıt dışılıkla gayrette kararlıyız.
Maliye’nin kimi kısımlarında teknoloji nedeniyle işi olmayan arkadaşlarımızı da GİB’e kaydıracağız. Biz kimseye ceza yazmak istemiyoruz. 5 yıllık geriye hakikat inceleme yapılmasını istemiyorsa mükelleflerimiz, bugün gelip beyanname verirlerse mükelleflerimiz yeniden kabul ederiz. Lakin kontrol kaçınılmaz.
“PROGRAMDA RASTGELE BİR SAPMA GÖRMÜYORUZ”
Bizim uygulamakta olduğumuz programda rastgele değerli bir sapma öngörmüyoruz.
İniş çıkışlar olağan ki olacak. Hiçbir program düz bir halde devam etmez. Programın özü dezenflasyondur. Bizim için odaklanacağımız alan iktisattaki yapısal dönüşümdür. O nedenle arz taraflı odaklanma çok önemli bir halde devam edecek.
