Kuraklık 2025’te de dünyanın birçok bölgesi için risk oluşturuyor
Dünyanın birçok ülkesinden üniversiteler ve araştırma kuruluşlarının bir ortaya gelerek oluşturduğu Su İzleme Ağı isimli konsorsiyum tarafından yayımlanan 2024 Global Su İzleme Raporu’nda, geçen yılın iklim ve hava olayları açısından aşırılıklar yılı olduğu belirtildi.
Raporda, daha ağır sellerin, uzun vadeli kuraklıkların ve rekor kıran sıcaklıkların suyu etkilediğine ve bu durumun su ile ilgili afetlerden kaynaklanan ömür, altyapı ve ekosistem risklerini artırdığına dikkat çekildi. Suyla kontaklı afetler geçen yıl 8 bin 700’den fazla kişinin vefatına neden olurken 40 milyon insan yer değiştirmek zorunda kaldı.
Suyla ilişkili afetlerin en çarpıcı örnekleri ortasında Afganistan ve Pakistan’da 1084 kişinin hayatını kaybettiği ve 1,5 milyon kişinin yer değiştirmek zorunda kaldığı sel felaketi ile Güneydoğu Asya ve Çin’i etkileyen ve 844 kişinin hayatını yitirdiği Typhoon Yagi Tayfunu gösterildi.
AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Somuncu, geçen yıl kurak ayların sayısının arttığını, son yıllarda yaygın olan bu durumun, 2024’te, rekor seviyede düşük yağışlı ayların yaşandığı 1995-2005 baz periyoduna nazaran, yüzde 38 daha fazla kurak ayın yaşanmasıyla sonuçlandığını kaydetti.
KURAKLIKTAN VE ÇOK YAĞIŞTAN ETKİLENEN BÖLGELER
Somuncu, “2024 yılında global kara alanındaki ortalama yıllık yağış ölçüsü 798 milimetre. Global yağış ölçüsünde yılda 0,65 milimetrelik, istatistiksel açıdan manalı bir düşüş eğilimi var. Bu bilgilerden hem yüksek yağışın hem de kuraklığın daha çok hale gelmeye başladığını söyleyebiliriz. 2024 yılında rekor seviyede yüksek 24 saatlik yağış ekstremleri yüzde 52 daha sık meydana geldi.” diye konuştu.
2024’te rekor ve rekora yakın sıcaklıkların yağış eksikliğiyle birleşmesinin birçok bölgede şiddetli kuraklığa yol açtığını bildiren Somuncu, “Doğu Ukrayna’nın birtakım kısımları ile Rusya, 2024’ü ortalamadan çok daha kuru geçirdi. Kanada’nın büyük bir kısmından ABD’nin batısı ve Meksika’nın kimi bölgelerine kadar uzanan alanlarda ortalamanın altında yıllık yağış meydana geldi. En geniş ve ortalamadan çok daha kuru şartlar Güney Amerika ve bilhassa Brezilya’nın büyük kısımlarında, Bolivya ve Peru’da meydana geldi ve bu bölgelerdeki birçok yerde kayıtlardaki en kurak yıl yaşandı.” dedi.
Buna karşılık, rekor ve rekora yakın yağış şartlarının yaygın olduğu Afrika Saheli’nin büyük bir kısmını içeren bölgelere olağandışı derecede yüksek yağış düştüğünü aktaran Somuncu, Kazakistan’ın büyük bir kısmı ve Orta Rusya’nın da ortalarında bulunduğu Orta Asya, Doğu Moğolistan ve Kuzeydoğu Çin’de ortalamanın çok üzerinde rekor seviyede yağış şartları yaşandığına dikkati çekti.
“YÜKSELEN DENİZ YÜZEY SUYU SICAKLIĞI DAHA AĞIR SAĞANAKLARA NEDEN OLDU”
Tropikal siklonların, bilhassa ABD ve Güneydoğu Asya’da 520 milyar doları aşan ekonomik ziyana yol açtığını belirten Somuncu, bu durumun tropikal siklonları 2024’ün en maliyetli felaketi haline getirdiğinin altını çizdi.
2024’teki deniz yüzeyi sıcaklıklarının Orta ve Kuzey Atlantik Okyanusu’nun büyük kısmında, Hint Okyanusu’nun kuzey yarısının birçoklarında ve Batı Pasifik Okyanusu ile Güney Okyanusu’nun birtakım kısımlarında rekor sıcaklıklarda olduğunu anlatan Somuncu, şöyle devam etti:
“Yükselen deniz yüzeyi sıcaklıkları Yagi Tayfunu üzere tropikal siklonları ve Amazon Havzası ile Güney Afrika’daki uzun vadeli kuraklıkları ağırlaştırdı. Global ısınma ayrıyeten Boris Fırtınası ve şiddetli tropikal Tami Fırtınası’nın da kanıtladığı üzere daha ağır sağanak yağışlara ve daha yavaş hareket eden fırtınalara neden oldu.”
2024 yılının en sıcak yıl olarak kayıtlara geçtiğini ve Haziran 2023’ten Temmuz 2024’e kadar 14 ay boyunca rekor sıcaklıklar yaşandığını hatırlatan Somuncu, eylül ayından itibaren yılın geri kalanında aylık sıcaklıkların 2023 kayıtlarının biraz altında kaldığından bahsetti.
“SAHEL VE GÜNEY AFRİKA’DA 30 MİLYONDAN FAZLA İNSAN YER DEĞİŞTİRDİ”
Sel ve kuraklığın Afrika’nın farklı bölgelerini etkilediğine ve şiddetli kuraklığın Amazon Havzası’nı tesiri altına aldığına değinen Somuncu, yüzey suyu kapsamının, göl hacimlerinin, toprak ve yeraltı suyu depolama değişikliklerinin Sahel bölgesi ve Doğu Afrika’da su baskınlarına neden olduğunu vurguladı.
Somuncu, Sahel bölgesindeki ırmak taşkınları ve Güney Afrika’daki kuraklığın 30 milyondan fazla insanı yerinden ettiğini, Güney Afrika’da mahsul üretiminin yarı yarıya azaldığını ve geniş bölgelerdeki besin güvensizliğini daha da kötüleştirdiğini lisana getirdi.
İklimle ilgili su ve vektör kaynaklı hastalıkların görülme sıklığının tüm bölgelerde artmasının beklendiğine ve tatlı su ekosistemlerinde değerli hasarların sıklığının ve giderek geri döndürülemez kayıpların artacağına dikkati çeken Somuncu, konuşmasını şöyle tamamladı:
“2025’e yönelik görünüm, artan riskler gösteriyor. Mevsimsel iklim iddiaları ve mevcut havza şartları Güney Amerika’nın kuzeyi, Güney Afrika ve Asya’nın birtakım bölgelerinde kuraklıkların potansiyel olarak kötüleşebileceğine işaret ediyor. Afrika Saheli ve Avrupa üzere bölgeler artan sel riskiyle karşı karşıya kalabilir. İklim değişikliği ani seller, sıcak hava dalgaları ve orman yangınları üzere çok olayların her yerde daha mümkün hale gelmesine neden oluyor.”
