Murat Ülker: Yeni dünya kuruldu, yerimizi almalıyız

Yıldız Holding Yönetim Kurulu Üyesi, Pladis ve GODIVA Yönetim Kurulu Lideri Murat Ülker, ferdî internet sitesinde ‘Dijital Çağda Rekabet ve Çıkardığım Ödevler’ başlıklı bir yazı kaleme aldı. 

 Murat Ülker’in yazısı şu formda:

GELECEKTE NASIL REKABET ETMELİYİZ?

Bir mühlet önce bir İhracatçılar Birliği mecmuamız (İhbir Haber) benimle yaptığı röportajda “Üretici ve ihracatçılarımızın büyüme stratejilerinde öncelikli olarak yer vermeleri gereken ögeler nelerdir?” diye sormuştu, ben de şu karşılığı vermiştim: “Öncelikle işin birtakımın sağlam olması lazım. Yani iç piyasa yahut ihracatta sarsılmaz bir muvaffakiyet ve taklit edilemez rekabetçi bir üstünlüğünüz olmalı. Bu olmadan işin sürdürülebilir olması çok güç. Bu bahiste Harvard’lı ünlü profesör Michael Porter’ın rekabet üzerine yazdıklarını ve ‘Beş Güç Modeli’ni bilmek lazım. Porter; kesimdeki rakipler ortasındaki rekabetin şiddetini, müşterilerin pazarlık gücünü, tedarikçilerin pazarlık gücünü, kesime yeni girebilecek işletmelerin oluşturduğu tehdidi, işletmenin eserine alternatif olabilecek ikame eserlerin oluşturduğu tehdidi tahlil etmeden bir pazara girmemek gerektiğini söyler. Girilecekse de hangi stratejilerle girilmesi gerektiğini. Bugün birçok tahlil tekniği geliştirilmiş, bunların Porter’ın yazdıklarının türevleri olduğunu söyleyebilirim” (1).

Ama hayır! Kazın ayağı o denli değilmiş, derler biz de. Dünya değişmiş artık, dijitalleşmiş…

Babamın liseden sınıf arkadaşı Hüdai amcamız astım hastasıydı. Ne zordur, bazen tıkanıverecek sanırsınız, o pompayı arar hastalar ve çabucak de tesir ederdi. Astım çok tehlikeli, teneffüs yollarını tıkayan ve nefes almayı zorlaştıran kronik bir hastalıktır. Astımda; alerjenler, duman, soğuk hava yahut idman üzere tetikleyicilere cevap olarak, hava yolu etrafındaki düz kaslar kasılır ve mukus ismi verilen yapışkan salgının üretimi artar. Bu durum hava yolunun daralmasına neden olur. Değerli bir hastalıktır, hastalar daima tetikte olmalı ve astım spreyi kullanmalıdır. Dünyada 340 milyon astım hastası var ve astım spreyi pazarı yıllık 22 milyar dolar.

Şimdi akıllı astım spreyleri var. AstraZenaca (teknoloji ortağı Adherium), GlaxoSmithKline (teknoloji ortağı Propeller Health) ve Novarstis (teknoloji ortağı Qualcomm Life) üretiyor. Plastik aktivatörün üzerinde sensör var, elektronik çip var. Kullanma vakti, ne kadar kullanıldığı üzere birçok datayı ölçüyor. Akıllı telefon ve giyilebilir başka teknoloji eserleri ile bluetooth üzerinden irtibata geçiyor. Fonksiyonu birebir fakat akıllı astım sprey kullananlar artık dijital tüketici. Akıllı sprey kullanım yerini de ölçüyor, başka konuttaki aygıtlarla bağlantıya geçerek (IoT) etraftaki toz, küf, polen ölçüsünü belirliyor ve astım atağı geçirme mümkünlüğünü hesaplıyor, acil durumu belirleyip hayat kurtarıyor. Geçmişte bu türlü bir eser olsa tahminen Hüdai amcamız daha uzun yaşayacaktı.

2025’te dijital astım spreyi pazarının 1,5 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bugün hususumuz bu, klasik eserlerin dijital çağda nasıl rekabetçi olabilecekleri; Dijital Dönüşüm Profesörü Mohan Subramaniam’a kulak vereceğiz. Başta FMCG (Hızlı Tüketim Malı HTM) olmak üzere farklı bölümler için yorumlarda bulunacağız.

IMD Lozan İşletme Fakültesi Strateji ve Dijital Dönüşüm Profesörü Mohan Subramaniam Dijital Çağda Rekabetin Geleceği isimli değişik bir kitap yazmış (2) . Kitap dijital çağda rekabet stratejisinin değişen biçimini araştırıyor. Muharrir, artık rekabetin eski formuyla yürütülemeyeceğini söylüyor, zira günümüzde iş dünyasında süratli, bilgi odaklı, klasik stratejiler işe yaramıyor.

Kitap, üç ana kısım: Birincisi, “Porter’s Five Forces” (3) üzere klâsik rekabet stratejisi çerçevelerinin sınırlamalarını vurguluyor. Muharrir, dataların ve dijital ekosistemlerin giderek değer kazandığı bir dünyada bu çerçevelerin artık kâfi olmadığını ileri sürüyor. Haliyle burada biraz durdum, çünkü bu meydan okuma bana, benim üzere klasik marka, eser ve şirketlere!

Kitabın ikinci kısmı, rekabet stratejisinde dataların rolünü ele alıyor. Muharrir, dataya dayalı karar almanın ehemmiyetini ve şirketlerin dataya dayalı iş modelleri geliştirmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıyeten, bilgilerin rekabet avantajının kıymetli bir kaynağı haline geldiği fikrini tabir eden “veri çekimi” kavramını tartışıyor.

Kitabın üçüncü kısmında dijital ekosistemler ve bunların rekabet stratejisi üzerindeki tesirine odaklanılıyor. Müellif dijital platformların yükselişini ve dijital ekosistemler oluşturmanın ve bunlara katılmanın değerini araştırıyor. Burada Alexa, Google Home üzere mesken yardımcılarının oluşturduğu dijital platformlardan kelam ediyor. Ayrıyeten API’ların (Application Programming Interface – Uygulama Programlama Arabirimi), blockchain’in ve öbür teknolojilerin dijital ekosistemleri etkinleştirmedeki rolünü tartışıyor.

Şimdi bana da meydan okuyan birinci kısma bir bakalım:

Amazon, Google, Facebook ve Apple üzere dijital devler üstünlük sağlamak için datalardan yararlanıyor. Bu devler uzun kuyruk (long tail) (4) ve ağ tesirleri (network effect) (5) avantajlarıyla bilginin kıymetini sahiden ortaya koyan dijital platformlar kurdular. Platformlarında kullanıcılardan elde edilen etkileşimli datalar, kullanıcılar hakkında derinlemesine bilgi edinmelerine, dataları gerçek vakitli olarak paylaşmalarına ve zenginleştirilmiş dijital tecrübeler sunmalarına imkan tanıdı.

GELENEKSEL FİRMALAR (YANİ BİZ) İÇİN TEMEL ÇIKARIMLAR ŞUNLAR:

• Müşteri etkileşimlerinden yeni bilgiler ve yeni kıymetler sağlayabilecek etkileşimli datalar oluşturmak için sensörleri ve IoT teknolojilerini kullanabilirler.

• Etkileşimli bilgilerin harici varlıklarla paylaşılması, dijital ekosistemlerin keşfedilmesine ve datalardan daha fazla bedel elde edilmesine yardımcı olabilir.

• Dijital platformlar oluşturmak için etkileşimli bilgileri kullanmak, standartlaştırma ve ölçek ekonomilerine odaklanan klâsik kıymet zinciri modellerinin ötesine geçerek, uzun kuyruk ve ağ tesirleri avantajlarına dayalı yeni iş modelleri yaratabilir.

Genel olarak müellif, dijital devlerin başlangıçta dijital alışverişi mümkün kılan bilgilerden yararlanırken, platformlarındaki kullanıcı etkileşimlerinden elde edilen etkileşimli dataların, onların derin içgörüler, data paylaşımı ve zenginleştirilmiş dijital tecrübeler yoluyla gerçek manada hakimiyet kurmalarına imkan sağladığını savunuyor. Eski firmalar, sensörleri kullanmayı, dataları paylaşmayı ve dataları kullanma biçimlerini dönüştürmek için dijital platformlar oluşturmayı öğrenebilirler diyerek bana 1ci mesken ödevimi veriyor.

Daha sonra Prof. Mohan Subramaniam; dijital platformların ve tecrübelerin etkinleştirilmesinde API’ların (6) (bağlantı arayüzlerinin) rolünü tartışıyor. API’lar farklı yazılım programlarının bağlantı kurmasına ve data paylaşmasına imkan tanır. Dijital hizmetlerin bağlanması için yapılandırılmış bir yol sağlarlar. Dijital devler API’ların gücünden dahili ve harici olarak iki halde yararlanıyor: Dahili olarak API’lar, verimliliği artırmak ve kullanıcı datalarını kanalize etmek için farklı yazılım eserlerinin şirket içinde entegre edilmesine yardımcı olur. Harici olarak API’lar, dijital hizmetlerin yeteneklerini genişletmek için dataları ve fonksiyonları geliştiricilere ve iş ortaklarına sunar. Fakat API’lar tıpkı vakitte saklılık kaygılarını artırıyor.

Geleneksel firmalar için API’lar, bilgilerin kıymetini açığa çıkarma ve dijital ekosistemlerde rekabet etme fırsatı sağlar. Firmalar, daha fazla çeviklik için iç sistemleri ve tedarik zincirlerini birbirine bağlamak gayesiyle üretim ekosistemlerindeki API’lardan yararlanabilir. Bilgileri paylaşmak ve yeni tecrübeler sunmak maksadıyla tüketim ekosistemlerine yönelik yeni API’lar da geliştirebilirler. Her iki durumda da API’lar, dijital ekosistemlerin temellerini oluşturan data kanalları vazifesi görür. Eski firmalar, dijital devlerin bedel üretmek için API’ları dahili ve harici olarak nasıl kullanıldıklarından öğrenebilirler. Bizim bunu da 2ci mesken ödevi olarak gerçekleştirmemiz gerekiyor.

Sonraki kısımda ise muharrir klâsik şirketlerin datalarından daha fazla paha elde etmek için dijital ekosistemleri nasıl oluşturabileceklerini anlatıyor. Dijital ekosistemler, üretim ekosistemleri ve tüketim ekosistemlerinden oluşur. Üretim ekosistemleri bir firmanın bedel zinciri ağından kaynaklanır ve operasyonel verimliliğin artırılmasına odaklanır. Tüketim ekosistemleri bir firmanın tamamlayıcı ağından kaynaklanır ve dış irtibatlar aracılığıyla yeni bilgi odaklı hizmetler sunar. Bu da 3cü konut ödevimiz!

Üretim ekosistemleri bir firmanın iç yeteneklerinden yararlanırken tüketim ekosistemleri dış yeniliklere dayanır. Üretim ekosistemleri dahili bir API odağına sahipken tüketim ekosistemleri harici bir API odağı gerektirir. Üretim ekosistemlerinden elde edilen kıymet iç güçlerle sınırlanırken, tüketim ekosistemleri dış ilişkilerden tesadüfen kıymet üretir.

Endüstri 4.0, tüketim ekosistemleri aracılığıyla yeni kullanıcı tecrübelerine de imkan tanıyarak üretim ekosistemlerinin ötesine geçiyor. Sanayi 4.0’ın tüm kapsamını yakalamak için firmaların hem üretim hem de tüketim ekosistemleriyle etkileşime girmesi gerekiyor. Dijital ekosistemler, firmaların sırf verimliliği artırmasına değil birebir vakitte bilgiye dayalı hizmetler aracılığıyla yeni gelir akışları oluşturmasına da yardımcı olur. Firmaların eserlerin yanında, bilgilerin ve dijital ekosistemlerin nasıl yeni bedel yaratabileceğini önceliklendirmesi gerekiyor. Yani anlayış değişikliği olmalı!

Üretim ekosistemleri, klasik şirketlerin daha fazla operasyonel verimlilik ve yeni dataya dayalı hizmetler aracılığıyla datalardan bedel elde etmesine nasıl yardımcı olabilir? diye soruyor müellif ve şöyle yanıt veriyor: Operasyonel verimlilikler, üretkenliği artırmak ve maliyetleri azaltmak için paha zincirleri içindeki bilgilerin kullanılmasından kaynaklanırken, bilgiye dayalı hizmetler yeni gelir akışları yaratır. İşte burası önemli; paradan kelam ediyor. 4cüyü yapılacaklar listeme ekledim.

Üretim ekosistemleri, firmaların dijital dönüşümünün birinci üç kademesinde ilerlemesine yardımcı olabilir. 1ci etap, verimliliği artırmak için varlıklardan elde edilen bilgilerin kullanılmasını içerir. 2ci kademe, eserlerden ve müşterilerden gelen dataları kullanırken 3cü kademe, yeni hizmetler sunmak için bu datalardan yararlanır.

“KAMÇI ETKİSİ”

Mesela FMCG kesiminde arz-talep eşleşmesinde “kamçı etkisi” diye bilinen bir sorun vardır. Müşteri talebindeki oransal küçük değişimler tedarik içinde zayıf irtibat tesiriyle büyüyerek yüksek seviyeye ulaşır. Bu da tedarik zincirinde üretim ve lojistik süreçlerini olumsuz tesirler. Bugün sensörlerle birleşen AI teknolojisi dijital platformlar aracılığıyla bu etkiyi büsbütün ortadan kaldıracak potansiyele sahiptir.

Tedarik/lojistik meselelerinden gidecek olursak günümüzdeki temel iki sorunu tekrar dijital sensörler/yapay zeka teknolojileri ve dijital ekosistemler yardımıyla çözebiliriz. Birincisi françayza dayalı çok şubeli perakendede siparişin optimizasyonu ve şubeler ortasında eser dağıtımında vakit ve adet açısından eşgüdümün sağlanması. Depolara konan sensörlerin dijital ortamla ve başka bilgilerle interaktif etkileşimi sonucu iddiaya dayalı sipariş hazırlanmasıdır.

Benzer formda perakendede eserlerin sensörler aracılığıyla satış/stok suratının hesaplanması; fire kararlarının verilmesi, mağazalar ortası transferi, satışı mümkün olmayan eserlerin stoktan eritilmesi ya da yeni eserlerin ona nazaran siparişi ya da üretilmesi tekrar yapay zeka teknolojileri ve dijital ortamlarda çalışılması ile mümkün olabilir.

Başka bir örnek ilaç kesiminden. Bugün ilaç bölümü yıllık gelirlerinin ortalama %25ini Ar-ge’ye ayırır ve bu tüm kategorilerdeki en yüksek sayıdır. Nedeni ilaç işinin yeni eser geliştirmeye sıkı sıkıya bağlı oluşudur. Yeni eser geliştirme ise kit üreticilerinden, laboratuvar hayvanı üreticilerine, protein saflaştırıcılardan genom analizcilerine kadar çok sayıda laboratuvar tedarikçileriyle sıkı data entegrasyonuna bağlıdır. Burada operasyonel verimlilik artarsa önemli büyüklükte farklar yaratılabilir.

Ürünün kendisinden, satışlarından, kullanıcılardan ve tedarik zincirinden elde edilen datalar ar-ge, pazarlama ve tedarik zincirinde daha gelişmiş verimlilik sağlar. Firmaların üretimi kendi ekosistemlerini kullanarak operasyonel verimliliklerini arttırarak yapmalarının misal birçok yolu vardır. Bugün yapay zeka temelli data tahlilleri ile gelecek iddiaları daha yanlışsız yapılabilmekte, makine, yazılım ve gibisi kategorilerde bakım, kesim satışı, abonelik üzere yan gelirler arttırılmaktadır.

P&G ve Red Bull üzere FMCG şirketleri yaratıcı CRM (Müşteri Münasebetleri Programları) programları aracılığıyla web tabanlı sensörler (IoT) kullanarak interaktif bilgi elde etmektedir. Örneğin F1 yarışlarında araçlara yerleştirilen sensörlerden gelen dataları internet sitesine aktararak izleyicilerine daha evvel fark edemedikleri yeni hisleri tattırmaktadır. (7)

Beşinci kısımda muharrir, klasik firmaların eserleri için dijital platformları kullanarak tüketim ekosistemlerinden nasıl kıymet elde edebileceklerini ele alıyor.

Bugün mikrodalga, çamaşır makinası ve kurutucuları birçok sensörle donatılmıştır ve Alexa, Google Home üzere dijital platformlarla ilişkilidir. Tüketici sesle bu aygıtlara kumanda ediyor. Lakin bu aygıtlar kendi ortalarında bilgi paylaşmazlar, onlara fonksiyon kazandıran dijital platformlardır. Bir örnek olarak bir ampul firması yeni dijital fırsatlardan yararlanmak istiyor ve ampullerinin içine hareket detektörleri koyuyor. Bu datayı dijital platforma aktarıyor ve sonra datayı akıllı telefonlar ve güvenlik alarm sistemleri ile bağlantılandıran üçüncü parti güvenlik şirketi ile paylaşıyor. Tüm paydaşlar faydasına ortaya çıkan rekabetçi avantajı bir düşünün.

Bugün varolan eserleri sensörle donatmak klasik firmalar için önemli yaşamsal ve değerli bir iştir.

Firmalar artık eserlerinin sensör datalarının kapsamına, benzersizliğine ve denetimine dayalı olarak en uygun dijital platform stratejilerini belirleyerek tüketicileri için yeni bir çerçeve çiziyor.

Mühim noktalar şunlar:

1. Eserlerin sensör dataları, bağlı dijital platformların kullanıcılar ortasında data alışverişini kolaylaştırarak data odaklı yeni hizmetler sunabilir.

2. Sensör datalarının kapsamı, benzersizliği ve denetimi, dijital platformun uygulanabilirliğini tesirler. Toplam pazar potansiyelini söz eder. Benzersizlik, bilgilerin ne kadar farklı olduğu manasına gelir. Denetim, firmaların dataları serbestçe paylaşabilmek yeteneği ile ilgilidir.

3. Bu niteliklere dayanarak firmalar işbirliğine dayalı, faal yahut hibrit dijital platformlar kurarak rekabet edebilir. Seçimler, sensör bilgilerinin ve eserlerinin güçlü ve zayıf istikametlerine bağlıdır.

Tüketim ekosistemlerini harekete geçirmek, firmaların dijital müşteriler edinmesini, yeni dijital rakiplere karşı koyabilmesini ve dijital platformlarda çalışmak için yeni yetenekler geliştirmesini gerektirir.

Bu kısımda dijital iktisada geçiş yapan klasik firmalar için dijital müşterilerin değerinden bahsediliyor. Dijital müşteriler, etkileşimli bilgiler sağlayan sensör donanımlı eserler kullanarak firmaların dataya dayalı yeni dijital hizmetler sunmasına imkan tanıyor. Fakat var olan müşterileri dijital müşterilere dönüştürmek firmalar için daha sıkıntı oluyor.

Dijital tabanlı müşteriler, sensör donanımlı eserler tercih etmeleri ve etkileşimli bilgiler sağlamaları bakımından var olan müşterilerden farklılık gösteriyor. Bu ise firmaların iş süreçlerini ve zihniyetlerini dönüştürmelerini gerektiriyor. Klasik firmalar değişirken dijital hizmetlerinin yararlarını belirlemeli ve müşterilerin bilgilerine erişme itimadını kazanmalıdırlar. Ölçek standart eserleri etkilerken, ağ tesirleri akıllı eserlere yarar sağlar. Firmalar, ağ tesirleri oluşturmak için güzelleştirme maliyetlerine katlanmalılar.

Dijital müşteriler, firmaların dijital yetenekler ve rekabetçi stratejiler oluşturmasına yardımcı olan kritik bir etkileşimli bilgi kaynağını temsil eder. Lakin firmaların müşteri bilgilerini etik bir formda ve saklılığı göz önünde bulundurarak topladıklarından ve kullandıklarından emin olmaları gerekir.

Yazarımız daha sonra dijital ekosistemde klasik firmalar ile dijital rakipleri ortasındaki gayretten kelam ediyor.

Rekabet edebilmek için klâsik firmaların, dijital rakiplerinin simetrik ekosistem güçlerinden oluşan ekosistem eşitliğini anlaması gerekir. Klasik firmalar mümkün dijital rakiplerini belirlemeli, rekabetin üretim yahut tüketim ekosistemlerinde oluşup oluşmayacağını ve tehdidin seviyesinin rutin mi yoksa yıkıcı mı olacağını iddia edebilmelidir. Eski güçlü istikametleri geçerli olsa da, klâsik şirketlerin dijital ekosistemlerde başarılı bir halde rekabet edebilmek için yeni dijital yeteneklere gereksinimi vardır.

Daha sonra muharrir şirketlerin dijital yeteneklerinden ve bunların eski yeteneklerden nasıl farklı olduğundan kelam ediyor. Dijital yetenekler, klâsik firmaların dijital dünyada rekabet etmek için geliştirebilecekleri yeni yeteneklerdir. Eserin güçlü istikametlerinden çok bilginin güçlü istikametlerini geliştirmeye odaklanırlar.

Dijital yetenekler, kıymet zinciri kaynakları yerine dijital ekosistem kaynakları üzere farklı kaynaklardan yararlanır. Üretim ekosistemi kaynakları, firmanın ana faaliyet alanını korurken operasyonların güzelleştirilmesine ve bilgiye dayalı eser ve hizmetlerin sunulmasına yardımcı olur. Tüketim ekosistemi kaynakları ise dijital platform hizmetleri aracılığıyla firmanın stratejik kapsamını birincil iş alanının ötesine genişletmeye yardımcı olur.

Dijital yetenekler birebir vakitte fonksiyonel ve fonksiyonlar ortası rutinler yerine API ağları üzere farklı süreçlere de dayanır. API ağları, dataların nasıl oluşturulduğunu ve paylaşıldığını yapılandırarak esneklik ve dinamizm sağlar. Eski süreçlere yeni dinamizm enjekte edebilirler.

Dijital yetenekler bir firmanın stratejik kapsamını eserlerden data odaklı hizmetlere kadar genişletir. Üretim ekosistemi kaynakları firmanın ana faaliyet alanının kapsamını genişletirken, tüketim ekosistemi kaynakları ise kapsamı firmanın birincil iş alanının ötesine genişletmektedir.

Genel olarak klâsik firmalar, klâsik ve dijital kaynakları ve süreçleri bir ortaya getirerek fijital yetenekler geliştiriyorlar. Bu, liderlik vizyonu, yeni iş gücü maharetleri ve iş gücünün iştirakini gerektirir. Firmaların başarılı olmak için klasik ve dijital yetenekleri kusursuz bir formda harmanlamanın yollarını bulması gerekiyor.

Mohan Subramanian’a nazaran klasik firmalar rekabet stratejilerini dijital çağda rekabet edebilecek formda geliştirmeliler. Eserler ve sanayiler yerine datalara ve dijital ekosistemlere odaklanan dijital bir rekabet stratejisine muhtaçlık var. Dijital Temeller, Dijital Ekosistem ve Dijital Rekabet için stratejik seçenekler tespit edilmelidir.

Dijital temeller, eserleri birbirine bağlamayı, sensörler aracılığıyla bilgi üretmeyi ve API ağları oluşturmayı içeriyor. Dijital ekosistem, bir firmanın ekosistemlerinden elde edebileceği azamî bedeli temsil eder.

Yazar son kısımda firmaların fırsatları ve rekabetçi tehditleri gördükleri yere nazaran nasıl farklı stratejiler izlediklerini göstermek için farklı sanayilerinden örnekler vermiş. Firmalar, üretime odaklanan dijital adaptörler, tüketime erken giren dijital öncüler, tüketime daha geç giren dijital evrimciler yahut eldekini koruyan dijital savunucular olabilir, diyen müellif firmalara hareket planı öneriyor:

1. Dijital ekosistemleri haritalandırın

2. Dijital temelleri değerlendirin

3. Ekosistem hudutlarını hayal edin

4. Bir strateji noktası seçin

5. Yetenekleri geliştirin

Son olarak müellif klasik firmalar dijital çağda rekabet edebilmek için yeni zihniyetleri, yeni fikir çerçevelerini ve hünerleri benimseyerek yeni fırsatlar yakalamalılar, diyor.

Hatırlayınız, Porter’ın modeline nazaran giriş manileri daha yüksek olan birtakım dal örnekleri telekomünikasyon (ağ altyapısı), ilaç üretimi (patentler) ve havayolu seyahati (izinler, filo satın alma ve bakım). Sonuçta bu yüksek giriş mahzurları rekabeti azaltacaktır, der Porter.

Subramanian ise ölçekleme ve sermaye ihtiyacı olmaksızın rakiplerin dijital platformlar aracığıyla, teknolojisinin gücüyle ekosistemlerden yararlanarak birtakım pazarlarda tehdit oluşturabileceklerini, klâsik firmaların hazır olmaları gereğini örneklerle anlatıyor.

Tamam hodri meydan! Ben de bundan sonra da bu öğrendiklerimle devam edeceğim.

Ama dikkat, ne yapılacak listemize ekledik. Ancak nasıl yapılacak; bunu ben de bilmiyorum, gerçi fikrim var, göreceğiz. Aslında benden beklemeyin nasılı, çünkü herkes kendi başaracak. Müellifim tahminen bir gün ne yaptık, başardıktan sonra!