TCMB: Sıkılaşmayla tüketim en çok yüksek gelir grubunda yavaşladı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası “Parasal Sıkılaşma ve Gelir Seviyesine Nazaran Tüketim Harcamaları” başlıklı tahlili Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı. TCMB’de Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan tahlilde nakdî sıkılaşma ve tüketim harcamalarının seyri değerlendirildi.
GELİR KÜMELERİNİN TÜKETİM HARCAMALARI İNCELENDİ
Son periyottaki nakdî transfer sistemini daha düzgün anlamak gayesiyle farklı gelir kümelerindeki tüketim harcamaları incelenen tahlilde, sıkı para siyasetinin, hanehalkının tüketim harcamalarını gelir seviyelerine bağlı olarak farklı biçimlerde etkilediği belirtildi.
Analizde, “Tasarruf imkanı daha fazla olan bireylerin yüksek mevduat getirileri sonucu harcamalarını azaltması beklenirken, talebi krediye hassas bireylerin harcamalarının ise yükselen kredi maliyetleriyle yavaşlaması beklenir. Bu yazıda, son devirdeki nakdî transfer düzeneğini daha düzgün anlamak hedefiyle farklı gelir kümelerindeki tüketim harcamalarını inceliyoruz.” sözlerine yer verildi.
Gelir kümelerine nazaran harcama kalıplarının Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Anketi dataları ile izlenilebildiği kaydedilen tahlilde, lakin bu bilgilerin yıllık olarak yayımlandığı ve son datanın 2023 yılına ilişkin olduğu hatırlatılarak, gelir kümelerine nazaran harcamaların vakitli bir halde ve yüksek bir frekansta direkt gözlemlenemediği aktarıldı.
CİRODAKİ YILLIK ARTIŞ GERİLEDİ
İlk olarak, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan eserlere tüketicilerin yaptıkları harcamaları ve hanehalkı gelirini kullanarak her bir eser için temsili tüketici gelirinin hesaplandığı belirtilen tahlilde, devam eden süreç şöyle anlatıldı:
“Ardından her bir eseri ilgili bölüm ile eşleştiriyoruz ve eserlere yönelik talebi ölçmek hedefiyle incelenen devirdeki perakende kesimi ciro ve satış hacmi datalarını kullanıyoruz. Ürün-sektör eşleşmesini ve temsili tüketici gelirini kullanarak perakende alt dallarını yüksek, orta ve düşük gelir kümesine hitap eden eserler olarak üç kategoriye ayırıyoruz. Son olarak, dalların cirolarını bu kategorilere nazaran toplulaştırıp gelir kümesi bazlı ciroları ve satış hacimlerini elde ediyoruz.”
Analizde, ciroların vakit içindeki seyri ayrıntılı incelendiğinde, cirolardaki yıllık artışın mali sıkılaşmayla birlikte tüm kategorilerde gerilediğinin gözlendiğine işaret edildi.
Söz konusu gerilemenin yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde daha bariz olduğu, sıkılaşmanın başlamasından çabucak evvel 2023 yılının ikinci çeyreğinde yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde yıllık ciro artışının düşük gelir kümesine hitap eden eserlerdeki artışın yaklaşık bir buçuk katı iken nakdî sıkılaşma ile birlikte her iki eser kümesindeki artış oranlarının benzeri düzeylere gerilediği tabir edildi.
YÜKSEK GELİR KÜMESİNE HİTAP EDEN ESERLER DEĞERLENDİRİLDİ
Analizde ayrıyeten, mali sıkılaşma ile birlikte yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde ciro artışlarının düşük gelir kümesine hitap eden eserlerdeki artışın altına indiği, bu durumun bilhassa yüksek gelir kümesindeki hanelerin tasarrufa yöneldiğine işaret ettiği kaydedildi.
Satış hacimlerine bakıldığında da emsal bir fotoğrafla karşılaşıldığı belirtilen tahlilde, “Yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerin satış hacmindeki değişim mali sıkılaşma öncesinde düşük gelir kümelerindeki yıllık değişimin yaklaşık 3 katı iken sıkılaşma sonrası artış oranları yakın düzeylere geriliyor. Öbür bir tabirle yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerdeki satışlar, düşük gelir kümesine hitap eden eserlere nazaran mali sıkılaşmadan gerçek olarak daha fazla etkileniyor. Lakin cirodan farklı olarak, yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerin satış hacmindeki artış oranı öteki eserlerin bir ölçü üzerinde. Bu müşahede, eser kümelerinin izafi fiyatlarında farklılaşma olduğuna işaret ediyor.” sözleri kullanıldı.
Analizde, özetle, mali sıkılaşmayla birlikte tüketim harcamalarının tüm gelir kümelerinde yavaşladığı ve en bariz yavaşlamanın ise nakdî sıkılaşma öncesinde öteki kümelere kıyasla çok daha güçlü seyretmiş olan yüksek gelir kümesine hitap eden eserlerde gerçekleştiği vurgulandı.
